หน่วยเสียง ภาษาไทยประกอบด้วยหน่วยเสียงสำคัญ 3 ประเภท[2] คือ หน่วยเสียงพยัญชนะ หน่วยเสียงสระ หน่วยเสียงวรรณยุกต์ พยัญชนะ พยัญชนะต้น ภาษาไทยแบ่งแยกรูปแบบเสียงพยัญชนะก้องและพ่นลม ในส่วนของเสียงกักและเสียงผสมเสียดแทรก เป็นสามประเภทดังนี้ เสียงไม่ก้อง ไม่พ่นลม เสียงไม่ก้อง พ่นลม เสียงก้อง ไม่พ่นลม หากเทียบกับภาษาอังกฤษ โดยทั่วไปมีเสียงแบบที่สองกับสามเท่านั้น เสียงแบบที่หนึ่งพบได้เฉพาะเมื่ออยู่หลัง s ซึ่งเป็นเสียงแปรของเสียงที่สอง เสียงพยัญชนะต้นโดยรวมแบ่งเป็น 21 เสียง ตารางด้านล่างนี้บรรทัดบนคือสัทอักษรสากล บรรทัดล่างคืออักษรไทยในตำแหน่งพยัญชนะต้น (อักษรหลายตัวที่ปรากฏในช่องให้เสียงเดียวกัน) อักษรโรมันที่กำกับเป็นระบบถอดอักษรของราชบัณฑิตยสถาน ริมฝีปาก ทั้งสอง ริมฝีปากล่าง -ฟันบน ปุ่มเหงือก หลังปุ่มเหงือก เพดานแข็ง เพดานอ่อน เส้นเสียง เสียงนาสิก [m] ม m [n] ณ,น n [ŋ] ง ng เสียงกัก [p] ป p [pʰ] ผ,พ,ภ ph [b] บ b [t] ฏ,ต t [tʰ] ฐ,ฑ,ฒ,ถ,ท,ธ th [d] ฎ,ด d [k] ก k [kʰ] ข,ฃ,ค,ฅ,ฆ* kh [ʔ] อ** - เสียงเสียดแทรก [f] ฝ,ฟ f [s] ซ,ศ,ษ,ส s [h] ห,ฮ h เสียงผสมเสียดแทรก [t͡ɕ] จ c(h) [t͡ɕʰ] ฉ,ช,ฌ ch เสียงรัว [r] ร r เสียงเปิด [w] ว w [j] ญ,ย y เสียงเปิดข้างลิ้น [l] ล,ฬ l * ฃ และ ฅ เลิกใช้แล้ว ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่าภาษาไทยสมัยใหม่มีพยัญชนะเพียง 42 ตัวอักษร ** อ ที่เป็นพยัญชนะต้นหมายถึงเสียงเงียบ และดังนั้นมันจึงถูกพิจารณาว่าเป็นเสียงกัก เส้นเสียง พยัญชนะสะกด[แก้] ถึงแม้ว่าพยัญชนะไทยมี 44 รูป 21 เสียงในกรณีของพยัญชนะต้น แต่ในกรณีพยัญชนะสะกดแตกต่างออกไป สำหรับเสียงสะกดมีเพียง 8 เสียง และรวมทั้งไม่มีเสียงด้วย เรียกว่า มาตรา เสียงพยัญชนะก้องเมื่ออยู่ในตำแหน่งตัวสะกด ความก้องจะหายไป ในบรรดาพยัญชนะไทย นอกจาก ฃ และ ฅ ที่เลิกใช้แล้ว ยังมีพยัญชนะอีก 6 ตัวที่ใช้เป็นตัวสะกดไม่ได้คือ ฉ ผ ฝ ห อ ฮ ดังนั้นมันจึงเหลือเพียง 36 ตัวตามตาราง อักษรโรมันที่กำกับเป็นระบบถอดอักษรของราชบัณฑิตยสถาน ริมฝีปาก ทั้งสอง ริมฝีปากล่าง -ฟันบน ปุ่มเหงือก หลังปุ่มเหงือก เพดานแข็ง เพดานอ่อน เส้นเสียง เสียงนาสิก [m] ม m [n] ญ,ณ,น,ร,ล,ฬ n [ŋ] ง ng เสียงกัก [p̚] บ,ป,พ,ฟ,ภ p [t̚] จ,ช,ซ,ฌ,ฎ,ฏ,ฐ,ฑ,ฒ, ด,ต,ถ,ท,ธ,ศ,ษ,ส t [k̚] ก,ข,ค,ฆ k [ʔ] * - เสียงเปิด [w] ว o(w) [j] ย i(y) * เสียงกัก เส้นเสียง จะปรากฏเฉพาะหลังสระเสียงสั้นเมื่อไม่มีพยัญชนะสะกด